Luchtfoto van de Oude Riet iets ten oosten van Niezijl. 

Eerdere berichten ...................

‘Woldstroom en Woldgeul’ -
In gesprek met Jan van den Broek
over beekdallandschap de Oude Riet

Ouder nieuws

De schaduw van de Lelylijn

Het Platform wil het beekdallandschap van de Oude Riet zichtbaar, beleefbaar en voorstelbaar maken. Geen wonder dat we de discussie over de Lelylijn met zorg volgen. We vragen ons af wat aanleg van deze spoorlijn gaat betekenen voor dit landschap. In hoeverre gaat deze lijn dit gebied ‘raken’ en treffen? Veel is nog onduidelijk (financiering, precieze tracé, een internationale of slechts nationale lijn), maar de gevolgen kunnen groot zijn. Om de discussie aan te zwengelen publiceerde Koos Vos in 2021 hierover in tijdschrift Noorderbreedte. Zijn insteek is dat ‘de Lelylijn de nekslag is voor een beschermd landschap’. 

Abonnees van dit tijdschrift vinden Koos’ bijdrage op https://noorderbreedte.nl/?s=lelylijn+koos+vos&x=0&y=0. 

Volledige teksten zijn op te vragen bij Koos Vos zelf via de mail (ehkvos@gmail.com ) 

Doodsteek voor natuur?

Hoewel de Lelylijn in de pers doorgaans positief wordt beschreven, betekent dit spoortraject in werkelijkheid de doodsteek voor de landschappen binnen het tracé. Feit is, dat de Lelylijn gepland staat door de 16 meest natuurrijke reservaten van Noord-Nederland. Het betreft namelijk de natte venen, het Sponsland van Friesland en Groningen, w.o. de Onlanden.

Als het tracé wordt doorgetrokken naar Scandinavië, de ‘gewenste’ HSL Amsterdam – Stockholm-Helsinki, komen hier nog 4 natuurreservaten, waaronder het Zuidlaardermeergebied, bij. De Lelylijn betreft overigens niet alleen het passagiersvervoer. Binnen het ProRail Programma “Hoogfrequent Spoorvervoer: Schiphol - Amsterdam - Almere – Lelystad en in de toekomst Groningen e.v. “, gaat de Lelylijn de ingebruikneming van een ‘gemengd net’ betekenen. Er verschijnen dus goederentransporten op de lijn. Volgens de jongste cijfers met 54 vrachttreinen per nacht, ieder met een lengte van 740 meter.

Dit is per kwartier een goederentrein van ¾ kilometer lang, met name ’s nachts. Hier worden dan 4 passagierstreinen per uur per richting tussen gevoegd. Dit betekent in totaal 8 HSL treinen per uur, = elke 7 minuten een sneltrein. Afslanking van dit aantal is, gezien de toename van het spoorvervoer met 10% per jaar, ondenkbaar. Dit betekent 192 personentreinen per 24 uur.

Tot slot. Nieuwe hoofdspoorlijnen moeten volledig ongelijkvloers worden aangelegd. Vanaf Lemmer tot Nieuweschans verrijzen er straks vanwege de vele wegkruisingen en de ettelijke tracéverspringingen over de A7, onvermijdelijk tientallen civiele kunstwerken hoog boven ons landschap.

De gevolgen laten zich raden.

(dit is een sterk ingekorte versie van de drie artikelen van Koos Vos op Noorderbreedte - zie hierboven)

Waterkwaliteit in het Dwarsdiep zal vanaf 
pakweg 2025 sterk verbeteren´ 

Achtergrond

De huidige waterbergings- en herinrichtingsoperaties rond de Driepolders en Polder Dijken/Bakkerom langs het dal van de Oude Riet in het zuidelijk Westerkwartier naderen afronding. Eenzelfde herinrichting van het Dwarsdiep – de gekanaliseerde loop van deze rivier tussen Balktil en het begin van het Wolddiep – is in voorbereiding. De schop gaat vermoedelijk in 2024 de grond in. Dit is het omvangrijkste project van waterberging en natuurontwikkeling. Het zal bepalend zijn voor hoe dit gebied uiteindelijk op de kaart komt te staan. Zie ook https://www.zuidelijkwesterkwartier.nl/

We nemen hieronder een deel van het interview over. 

,,Vraag: Wat betekent sluiting van de bestaande waterzuivering in Marum en bouw van de nieuwe installatie in Gaarkeuken voor de waterkwaliteit van met name het Dwarsdiep?

Herman Beerda: Veel, want zowel onze eigen zuiveringsinstallatie als die van Friesland Campina in Marum lozen al jarenlang afvalwater op het Dwarsdiep. Ze hanteren daarvoor een oude vergunning, die ze nu nooit meer zouden krijgen. In de nieuwe situatie is het zo, dus vanaf 2025, dat Campina zijn afvalwater na reiniging niet meer naar het Dwarsdiep afvoert maar naar het van Starkenborghkanaal. Het Dwarsdiep krijgt dan geen afvalwater van Campina meer te verwerken. Ik heb het vertrouwen dat de waterkwaliteit van het Dwarsdiep dan belangrijk verbetert.

´Zwemmen in Dwarsdiep straks weer veilig´

Vraag: vroeger werd er gezwommen in het Dwarsdiep, nu mag dat eigenlijk niet vanwege verontreiniging. Straks kan dat dus misschien wel?  investeringen. Herman: ja, zeker. Straks is het Dwarsdiep aanzienlijk schoner. Ja, je mag dat als kop voor je artikel gebruiken, zwemmen in het Dwarsdiep kan straks weer veilig. Prachtig gebied daar trouwens!

Vraag: in het Westerkwartier komt er een nieuwe rioolwaterzuiveringsinstallatie. Begin november berichtten de media dat Noorderzijlvest een conflict heeft met het bouwbedrijf over deze nieuwe zuiveringsinstallatie in Gaarkeuken die de bestaande drie (in Marum, Gaarkeuken en Zuidhorn) overbodig moet maken. Hoeveel vertraging gaat er optreden?

Vermoedelijk een half jaar vertraging. Ga toch maar uit van oplevering in 2025. Het conflict gaat over de kosten. We hadden de goedkoopste aanbieder de klus gegund maar toen bleek dat dit bedrijf het voor die prijs toch niet kon doen, vanwege de gestegen prijzen door de Oekraïne-oorlog. We kwamen er samen niet uit, waardoor we een nieuwe aanbieder zoeken. Een stuk duurder gaat het al met al wel worden.

Vraag: wat is voor jou een top drie van kwesties voor de komende jaren?

Herman: in de eerste plaats klimaataanpassing. Hoosbuien en lange perioden van droogte wisselen elkaar steeds meer af. Aanpassen doen we onder meer door waterbergingsgebieden in te richten zoals bij jullie in het Westerkwartier. Een tweede thema is de bodemdaling door gaswinning. Dat speelt sterk in een deel van ons werkgebied, daar kan de bodem zo maar een halve meter dalen, terwijl het water even hoog blijft staan. Als je niets doet, dan treedt ook verzilting op, die is er al. Ja, het klopt, ook in veenweidegebieden daalt de bodem door klink, ook wel in het Westerkwartier, zoals de Lettelberterpetten. Maar elders, in Friesland en het Groene Hart speelt dat erger, want in ons werkgebied hebben we vooral klei- en zandbodems. Derde thema is de waterkwaliteit. Kaderrichtlijn Water (KRW) is een Europese richtlijn die kwaliteitseisen stelt aan oppervlaktewater, waaraan we in 2027 moeten voldoen. Dat hebben we nog niet op orde. Die verontreiniging bestaat bijvoorbeeld uit mest, kunstmest en medicijnresten, zowel veterinair als menselijk. Mest, kunstmest is een landelijke discussie, verwijderen van medicijnresten doen we straks zelf in onze reinigingsinstallaties, maar dat vraagt veel investeringen.

Ouder nieuws 

‘Alle plannen liggen er: wat we nodig hebben is daadkracht, samenwerking en regie’. 
In gesprek met Nico Boele

Al zo’n veertig jaar lang is Nico Boele het herkenbare en vertrouwde gezicht van Staatsbosbeheer in het Westerkwartier. Hij heeft al heel wat op zijn ‘kerfstok’, bekent hij, als we zijpaden inslaan en praten over de inrichting en het gezamenlijke beheer van Curringherveld bij Kornhorn, de plaatsing van een zwerfstenen monument de Baak bij Lutjegast en de komst van de gebiedscooperatie in Noordhorn. Maar in dit gesprek gaat het om de verdere ontwikkeling van het dallandschap Oude Riet, dat eilandenrijk tussen de zandruggen in Vredewold en Langewold. Een grote landkaart ligt op de grond voor ons, zodat we overzicht houden op deze rivier met zijn vele namen, oude Ae, Oude Riet, Dwarsdiep en Matsloot.

Nico verwacht veel van het congres van 22 april 2022. Alle plannen en voorstellen liggen er, het schort nog aan regie, aan daadkracht en samenwerking. Nico licht zijn ideeën toe, alleen af en toe onderbroken door de haan in zijn zonovergoten tuin.

Met een blik op de kaart : ‘De Oude Riet is een beekdallandschap met een herkenbare boven-, midden- en benedenloop. Het is een zinkput, die water uit de hele omgeving opneemt. In de jaren ’50 is dit gebied door de werkverschaffing op de schop genomen met de bedoeling de landbouw hier mogelijk te maken. Maar ook na die DUW operatie (Dienst Uitvoering Werken) bleef dit ‘apenland’, waar je op vier poten van pol naar pol moet springen. Het paard zakt er weg, de koe geeft geen melk, de geit wordt gallig en een hokkeling wil er niet groeien! Een veldnaam in dit gebied luidt: ‘Bloedschijter’. Dat is omdat er veel giftige holpijp in het hooi zat waarvan de dieren ziek worden.

We hadden er eerst alleen wat kavels in bezit, die we soms botanisch inrichtten ofwel zo vriendelijk mogelijk voor weidevogels. Maar later gingen we meer in eenheden denken, bijv. hydrologische eenheden. In dit gebied komt veel kwel omhoog, regenwater dat elders inzijgt en er dan zo’n 3000 jaar over doet om weer bovengronds te komen. Dat grondwater heeft een andere samenstelling, er zitten veel mineralen in, zoals ijzer. Dat zie je als een filmlaagje op het water in natuurgebieden, ook wel in sloten. Waar veel kwelwater is, vind je ook veel dotterbloemen en orchideeën. Als je de waterstand relatief hoog laat, dan blijft ook het veen intact, ontsnapt geen co2 en vindt geen klink plaats. Laat je dat na, dan krijg je op den duur grote problemen met bodemdaling. Verder bindt het ijzer in het grondwater de fosfaten aan de bodem.

Ooit liep het diepje min of meer waar nu de A7 ligt. De ‘Scheiding’, dus de Fries-Groningse grens, is ook een waterscheiding. Vanuit dit wat hoger gelegen gebied rond Trimunt stroomt het water via het Koningsdiep Friesland in of via Lauwers en Oude Riet naar het Noorden respectievelijk Oosten. De Oude Riet ving water op uit de veengebieden, maar de rivier werd in de loop van de jaren sterk gekanaliseerd. Je kunt dat op de kaart ook goed zien. Het water is een combinatie van veen-, regen- en grondwater. Verderop ligt nog altijd de inversierug, die begint zo bij Bakkerom, Dijkweg en Redensdijk waar nu net nieuwe dijkjes zijn aangelegd voor waterberging.

De Marumerlage is klaar (bovenloop), nu is Prolander in opdracht van Provincie en Waterschap met planvorming voor de middenloop bezig, dus het Dwarsdiep. We wilden hier meanders terug graven maar zijn nu aan het rekenen, kan dat wel? Er is zo weinig hoogteverschil dat er nauwelijks stroming is. Meanders kunnen dan snel verlanden. Dat kan eigenlijk niet want dit gebied moet het water uit veel gebieden opvangen. We moeten hier dus wel een concessie doen. We willen de kwel maximaal tillen; die is hier 3mm per dag, dat is op jaarbasis méér dan het regent in dit gebied, liefst 2x zoveel. Voor beheer is dat lastig, want je kunt het gebied nauwelijks in. Maar als dat systeem in orde is, kan je het maaien best een keer overslaan. De grondaankoop is nog niet afgerond. En daar ligt het Wolddiep – wijst op kaart -, gegraven rond 1300 om het water een uitweg naar het noorden te geven. Dat was toen nodig omdat de Oude Riet toen verlandde.

Nu is het de uitdaging voor het Platform Oude Riet - en hopelijk komt het congres een stap verder -, dat we dat hele gebied als eenheid gaan zien, en dat we in het Dwarsdiepgedeelte met dat kwelwater natuurdoelstellingen kunnen maximaliseren. Dat is de doelstelling. Voorbij Boerakker wordt al veel geboerd en is er minder mogelijk. Maar rond het Dwarsdiep zou een integraal plan moeten komen, wat is onze toekomst? We mogen niet meer zo sectoraal denken, die botsen telkens met andere plannen. Er moet meer regie komen. Hoe maken we een integraal plan waarin we alle opgaven die op ons afkomen integreren? Ik maak me ook ernstig zorgen over de kwaliteit van de houtsingels. Boeren moeten natuurlijk een boterham verdienen. Ze klagen dat ze straks niets meer mogen, maar het ligt anders: straks moeten ze veel meer! Er moet dus meer regie komen. Ik denk dat we aan de vooravond staan dat we de neuzen dezelfde kant op hebben staan, ook met de landbouw .. ook met het LTO want dat maakt zich nu ook zorgen om houtsingels en landschap, dat draagvlak is er wel. Laten we nou al die plannen in elkaar schuiven, dat kan.

red: Wie moet dat doen? Gemeente, provincie?

Dat moeten we samen doen, maar iedereen schiet vaak in categoraal denken. Veel plannen liggen er al, zijn klaar. We zijn ook regio voor natuurinclusieve landbouw, dat is de toekomst, want als de boer hier mee moet concurreren met wereldprijzen en /opbrengsten, dan is het landschap hier veel te kleinschalig. De landbouw moet natuurinclusief, daar zijn genoeg denkers voor. Collectief West is sterk subsidiegericht, maar staat ook in de stand van coöperatief meedenken. Doeners en denkers hebben we, het komt dus aan op regie. Neem de waterberging in de Drie Polders (boven de snelweg ter hoogte van Lettelbert/Leek), daar werd een geweldige organisatie opgetuigd door de waterschappen met de provincie als portefeuillehouder voor natuur. Gedeputeerde Henk Staghouwer zei, nou is het klaar, we gaan het doen, die berging van water en bevordering van natuur. Toen hebben ze een groot plan en programma gemaakt (natuurafronding en waterberging), maar eigenlijk zijn ze vergeten om integraal te denken, ze zijn recreatie vergeten. Er komt nu een klein wandelpaadje … dat wordt er in gefrommeld. Dat is jammer.

Nu komt de test bij het Dwarsdiep, we moeten het integraal doen, zelfde verhaal, regie, integraliteit, niet iedereen kan zijn zin krijgen. Alles gewogen, dan gaan we het zo doen. 

In zo’n samenwerking zit de enige toekomst van dit gebied. Mensen moeten zichzelf en hun verhaal herkennen. Ik heb in mijn loopbaan soms bewust gekozen tegen de directe belangen van Staatsbosbeheer en voor de belangen van andere belanghebbenden.

Na ons gesprek neemt Nico me even mee naar de tuin achter het huis een eindje buiten Doezum. Achterin snellen drie bruine (ijzeren) pijen langs het hek, het zijn monniken uit Trimunt. Een heideveldje illustreert hoe deze arme streek van turfstekers en anarchisten er een eeuw geleden uitzag. Een paar honderd meter verderop ligt een herdenkingssteen van de moord op vier veldwachters door IJje Wijkstra in 1929. Aan de weg staat een prachtig klein bibliotheekje waar mensen boeken kunnen meenemen of terugzetten.

De foto is gemaakt op 4/12/2019 door Erik Slot

‘Net poëzie’ - gedeputeerde Wulfse en het Westerkwartier

Provinciaal gedeputeerde Mirjam Wulfse heeft wel wat met het Westerkwartier, zo blijkt als we met haar in gesprek gaan. Ze is dan ook gebiedsgedeputeerde voor onze regio en weet nog goed waarom ze voor dit deel van de provincie koos: het landschap is er net ‘poëzie’. Wulfse prijst het Platform Oude Riet voor haar pogingen om de invulling en de beleefbaarheid van dit gebied mee vorm te geven.

We spreken haar op donderdag 17 november 2021 op haar werkkamer op het Provinciehuis. Ze draagt bewust de speld met de verbeelding van de loop van de Oude Riet tussen Trimunt en Reitdiep. Ze kocht de fibula ‘omdat ik die zo mooi vond’ bij de tentoonstelling ‘Langs de oevers van de Oude Riet’, die in 2020 in het Wierdenmuseum Ezinge te zien was. 

Hoe kijkt ze aan tegen het Westerkwartier en de mogelijkheden van Rivierdal de Oude Riet? En wat kan de provincie bijdragen? Koos Vos en Joost Eskes vroegen het haar. 

En daarom is wat jullie van het Platform doen ook zo belangrijk, omdat je daarmee dat Westerkwartierse DNA versterkt. Dat is echt en authentiek, iets waar ik heilig in geloof. Omdat ik nog al eens verhuisd ben in mijn leven heb ik dat zelf ook ervaren. Waarom, denk ik dan, voel ik me hier ineens zo thuis? Je draagt misschien het landschap van je jeugd wel met je mee. Intussen woon ik alweer sinds 1983 in Groningen en ben dus Groninger geworden en ik wil hier ook blijven. Maar ik hecht nog altijd aan geborgenheid en warmte van een kleinschalig landschap’. 

‘Bouwen’

‘Heel lang werd er weinig gedaan aan toerismebevordering in Groningen. Toch is het een kansrijke sector. Daarom is het nodig om een tandje op te schakelen. We moeten dus ‘bouwen’, want er is veel werkgelegenheid mee gemoeid. Dat is wat we als provinciebestuur doen. Werken aan het potentieel van onze provincie. Dat geldt natuurlijk ook voor het Westerkwartier. Ik ben ervan overtuigd dat het Groningse DNA interessant is voor bezoekers van elders. Dat eigene zie ik niet alleen in de fysieke ruimte in de provincie, maar ook in de ruimte voor initiatieven! Daarnaast herken ik een zekere pioniersgeest en het eigen karakter van de Groninger. Dat is belangrijk, want toeristen zijn altijd op zoek naar iets specifieks, iets dat ze elders niet aantreffen. Of dat nu in Italië is of Oost-Groningen. Je wilt graag ontdekker zijn. Iets proeven van, dit is het echte leven. Per regio ligt dat weer anders. Daar richten we ons op als provincie, op dat eigen, regionale karakter.

Overigens, grootschalig toerisme is zeker niet de bedoeling, we willen juist naar kleinschalig toerisme rond de goede thema’s, dus onderwerpen waar we bezoekers mee trekken die we graag zien komen. Dat kunnen orgels van Hinsz of Schnitger zijn, de middeleeuwse kerkjes of de oudste landschappen (Middag-Humsterland). Dat trekt diverse groepen die we graag willen ontvangen. 

Zij zijn verantwoordelijk voor gebiedsspecifieke arrangementen. Maak dus pakketten die interessant zijn voor specifieke doelgroepen. Zo moeten we Groningen gezamenlijk op de kaart zetten.

Onze provinciale rol is er een van de lange termijn, in aanvulling op de gemeenten. De provincie kan vooral stimuleren, zo hebben we flink geïnvesteerd in de organisatie Marketing Groningen die we nu meerjarig steunen. We hebben ze de opdracht gegeven om te bouwen aan het merk Groningen. Dat kan bijvoorbeeld door de samenwerking tussen de regio’s te versterken, want tot nu toe werken de marketingbureaus per streek nog teveel op zichzelf, net als de VVV’ s vroeger. Dat is gelukt, dat nauwer optrekken begint volgend jaar. Dat loopt onder andere via de aloude campagneslogan ‘Er gaat niets boven Groningen’, onder de vlag van 'Visit Groningen'. Er is zelfs een speciale letter: de Gronika.  

Toeristen zoeken leuke bestemmingen digitaal, bijvoorbeeld via de site van Marketing Groningen. Daar creëren alle regio’s hun eigen pagina’s voor hun specifieke aanbod. https://www.visitgroningen.nl/nl Eten, drinken, slapen, logeren, landschap, cultuur en wat kan ik met mijn kinderen doen: dat zijn belangrijke criteria voor mensen. Zo moeten we dus ook het aanbod structureren’.

Beekdalen

‘Zeker willen we ook inzetten op waterrecreatie, want er liggen allerlei kansen in Groningen. We werken wel aan waterplannen, van de maren tot aan de grote vaart, dus van vaarrecreatie tot beroepsvaart. Maar aan grote plannen komen we nog niet toe, het is werk voor de langere termijn. Zoveel middelen hebben we niet om alles tegelijk te realiseren. Gemeente Westerkwartier heeft op dit punt van water mooie plannen. Voor de korte termijn is vooral het Nationale Programma Groningen (NPG) belangrijk, daarnaast is ook Toukomst van belang. Dat is door inwoners gemaakt. We hebben 900 ideeën geclusterd naar 52 deelprojecten. Daarin zitten ook veel ideeën voor beekdalen, loopjes, rijksvaarwegen, etc. Als provincie zijn we er actief bij betrokken, dat past in het NPG.

Overigens vind ik het belangrijk om integraal te werken om versnippering tegen te gaan. Combineer landschap, cultuur, toerisme, natuur en klimaatadaptatie bij ontwikkelingen. Zo´n meerjarig programma is nodig, ook uit ruimtegebrek. Voor de zone waarin de Oude Riet stroomt denk ik vooral aan het combineren van natuur, klimaat, toerisme en waterberging’.

Oudere artikelen 

De laagveengordel Groeningen en rechts Willem Foorthuis op het perron van het station Kropswolde

‘Zie de Oude Riet als deel van
de laagveengordel Groeningen!’ 

‘Ik vind dat je de Oude Riet moet zien als deel van een geheel. Bijv. van  die hele laagveengordel Groeningen rond de stad, of eigenlijk van een nog veel groter voormalig veengebied dat vergelijkbare problemen en kansen heeft. Marumerlage is er een prachtig voorbeeld van. Laten we daar een IWP openen, jongeren naar toe brengen om innovatie te vergroten. Denk na over toeristische kansen, zoals lange afstandsroutes door dit gebied. Ontwikkel die met lokale ondernemers. Het zou zo mooi zijn als er wat minder geschreven werd over wat er allemaal mogelijk is en wat meer opgepakt en ondernomen. In het toerisme is er behoefte aan programma’s, waardoor jongeren naar het Westerkwartier willen komen. Stadsjongeren kennen het gebied niet, ze komen er nooit, je moet dus programmeren voor hen. Bied iets aan wat hen aantrekt! Afstandspaden van spoor naar spoor, zoals het Pieterpad. Denk aan doelgroepen en programma’s, arrangementen en laat dat uitvoeren door ondernemende types.’ 

In gesprek met Willem Foorthuis, lector duurzaam coöperatief ondernemen van de Hanzehogeschool 

Een IWP kun je zien als bemiddelaar tussen de enorme onderwijssector in de stad Groningen en de bedrijvigheid in de Ommelanden. Willem: ‘Ik maak me zorgen om het midden- en kleinbedrijf in de provincie en om de kwaliteit van het landschap. Ik zie in de Ommelanden zo’n 65.000 kleine bedrijfjes met nauwelijks innovatief vermogen. In deze provincie draait alles om de stad. In Groningen is er juist een enorm potentieel aan vernieuwers en innovatie. Iets daarvan wil ik overdragen aan de bedrijven in de regio. Dat doen we met deze innovatiewerkplaatsen (IWP’s), waar studenten opdrachten uitvoeren voor bedrijven en samenwerken met de overheid. Jong en oud bij elkaar brengen, school en bedrijfsleven, een goede begeleiding leveren, dat samen is een prachtige en krachtige combinatie’.

Archipel

1000 studenten 

Het is nodig om anders om te gaan met de grond op basis van de draagkracht van de bodem. Het platteland is, zegt Willem, één groot grasveld geworden. Van de natuurlijke variatie is veel verdwenen. In het verleden was er een intensieve begeleiding van de boeren bij hun productieproces. Die kennisoverdracht naar de landbouwsector werd, zo vertelt Willem, rond 1975 afgeroomd, de boeren moesten het zelf maar verzinnen. ‘Met de Innovatiewerkplaatsen proberen we daar iets aan te doen. Alleen is de problematiek nu wel veel groter dan indertijd, ze betref veel meer terreinen. Via de gebiedscooperatie zetten we dus zo’n 1000 studenten in die helpen bij het innoveren’.

Joost Eskes en Koos Vos spraken op 7 maart 2022 met Willem Foorthuis

Meer informatie over Groeningen, https://groeningen.nu/)